EI BLOT TIL LYST

thematiek

Relaties

De personages uit Gengangere en Fröken Julie zijn als in een soap op ingewikkelde wijze met elkaar gerelateerd. In de eerste plaats zien we heldere sociale verhoudingen: alle lagen en klassen zijn vertegenwoordigd. De adel: de afwezige graaf en zijn dochter, gravin Julie. De bourgeoisie: mevrouw Helene Alving en haar overleden echtgenoot kapitein Alving. Het (werk)volk: Jean - de koetsier, Kristien - de kokkin, Regina Engstrand en haar overleden moeder Joanna - dienstmeisjes, Jakob Engstrand - de timmerman. En de dorpelingen. De clerus: dominee Manders. De kunstenaar: Oswald Alving.

De gezagsniveaus tussen deze negentiende-eeuwse doorsnede van de scandinavische plattelandsbevolking schragen de diepmenselijke thema’s uit het werk van Ibsen en Strindberg. Sociale druk, een preutse seksuele moraal en de gedragscodes van elke stand creëren gewetensdrama’s bij individuen die aan hun beslissingen gaan twijfelen, en hun identiteit zien wankelen.

Vooral de doorkruising van sociale verhoudingen door emotionele baart tragedies. Jean en Julie beginnen een relatie. Kapitein Alving zit aan de dienstmeid. Helene Alving wil haar man verlaten voor een dominee. Oswald Alving is verliefd op de dienstmeid.

Dysfunctionele familiale verhoudingen maken de problemen nog complexer: verstoorde banden tussen ouders en kinderen, en zelfs incest.

De erfzonde

Een belangrijk thema vormt de erfelijkheid van de zonde: een lijn trekkend naar de oude motieven uit de Griekse tragedie,

verwijzen deze drama’s naar het doorgeven van ziekte en verval van generatie op generatie. Erfelijke syfilis. De vloek die doorgaat van ouders op kinderen. In het bijzonder het zwijgen over wat écht gebeurde, en het benadrukken van etiquette en vorm, verhogen de druk, tot het systeem ontploft.

Het vertragende gevecht tussen Eros en Thanatos

Een tweede oeroude lijn die de voorstelling uitwerkt is de spanning tussen doodsdrift en levensvreugde. De uitbundige sfeer in Fröken Julie draagt het verlangen naar de dood, terwijl de donkere bedruktheid van Gengangere de zoektocht naar levensvreugde aanspoort. De twee theaterverhalen zijn elkaars droom. Bijzonder is dat beide menselijke krachten leiden tot hetzelfde: lethargie. De druk wordt zo zwaar dat zelfs het diepe verlangen naar euthanasie verdoofd wordt door de onmacht. Een botsende menging van gezagstrouw, liefde en lust vertraagt de handeling.

Theatrale zoektocht

De zware problematiek vraagt van de spelers veel vertrouwen. Ons productieproces, en de voorstellingen, zijn zelf een suggestie van een uitweg. We zijn een kleine groep mensen, die de demonen in vriendschap en nauwkeurigheid analyseren, delen en beleven. Net als in het leven biedt het onderzoek naar hoe de mens werkt een uitweg. De spelers houden van elkaar. Dat ze als in een versleten sprookje een vooraf bepaald parcours afleggen, en als in een poppentheater het vooraf gegeven plekje innemen, is geruststellend. Het publiek mag kijken naar het spel. En haalt er hopelijk ook troost uit. Ei blot til lyst.